• गुंतवणुकदारांच्या ठेवी डिमॅट स्वरूपात ठेवणे आणि त्याचे हस्तांतरण सुलभ करणे, सिक्युरिटीजची सुरक्षितता निश्चित करणे आणि गुंतवणूकदारांच्या हिताचे रक्षण करणे.
• गुंतवणूकदारांना त्यांची मिळकत आणि त्यांच्याकडे असलेल्या सिक्युरिटीजच्या हस्तांतरणाबाबत वेळेवर आणि अचूक माहिती देणे.
• गुंतवणूकदारांना उच्च दर्जाचे शिक्षण, गुंतवणूकदारांसाठीची जागरूकता आणि वेळेवर सेवा प्रदान करणे जेणेकरून गुंतवणूकदारांचे संरक्षण वाढेल आणि गुंतवणूकदारांच्या हक्कांबाबत जागरूकता निर्माण होईल.

डिपॉझिटरी ही एक संस्था आहे जी इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात गुंतवणूकदारांचे सिक्युरिटीज ठेवते. डिपॉझिटरीद्वारे एक्सचेंज, क्लिअरींग कॉर्पोरेशन, डिपॉझिटरी पार्टिसिपंटस् (डीपी), इशुअर असे प्राथमिक आणि दुय्यम गुंतवणूकदारांना सेवा दिली जाते. डिपॉझिटरीचे कार्य त्यांच्या  एजंट्स मार्फत होते, आणि त्यांना डिपॉझिटरी पार्टिसिपंट्स (डीपी) म्हणून ओळखले जाते. इतर तपशील या https://nsdl.co.in/dpsch.php लिंकवर उपलब्ध आहेत.

(1) मूलभूत सेवा

(2) डिपॉझिटरीझ त्यांच्या मुख्य सेवांव्यतिरिक्त तारण, हायपोथिकेशन, इंटरनेट आधारित सेवा, यासारख्या विशेष सेवा देतात.

(1) गुंतवणूकदारांच्या तक्रार निवारणाची प्रक्रिया

(2) डिपॉझिटरींमध्ये उपलब्ध बहु-स्तरीय तक्रार निवारण यंत्रणेसाठी

डिपॉझिटरीच्या पार्टिसिपंट्सच्या सेवेची समाप्ती

• केवायसीची आणि खाते उघडल्याच्या कागदपत्रांची प्रत मिळवा.
• डिमॅट खात्यात किमान शिल्लक ठेवण्याची आवश्यकता नाही.
• डिमॅट खाते उघडण्यासाठी कोणतेही शुल्क द्यावे लागत नाही.
• अंमलात आणलेली असल्यास पॉवर ऑफ अ‍ॅटर्नीची प्रत प्राप्त करा. तथापि, सेबी/स्टॉक एक्सचेंजेसनुसार पॉवर ऑफ अ‍ॅटर्नी ही अनिवार्य आवश्यकतेची गोष्ट नाही. आपण कोणत्याही वेळी दिलेली कोणतीही अधिकृतता रद्द करण्याचा आपल्याला अधिकार आहे.
• आपण एकाच नावाने एकापेक्षा जास्त डिमॅट खाते एकच डीपी/ एकापेक्षा अधिक डीपीकडून उघडू शकता.
• खात्यांचे स्टेटमेंट वेळोवेळी घ्या. स्टेटमेंटमध्ये काही विसंगती आढळल्यास, ती त्वरित डीपीकडे दाखवा. डीपीकडून प्रतिसाद न मिळाल्यास हे प्रकरण डिपॉझिटरींकडे घेऊन जा.
• डिमॅट मधील सिक्युरिटीजवर तारण आणि/किंवा इतर कोणतेही दायित्व किंवा अधिभार निर्माण होऊ शकतो.
• डिमॅट खात्यात सिक्युरिटीज जमा करण्यासाठी स्थायी सूचना (स्टँडिंग इन्सट्रक्शन) देण्याचा अधिकार आहे.
• गुंतवणूकदार त्यांचे डीपीकडे असलेले त्यांचे डिमॅट खाते किंवा खात्यातील विशिष्ट सिक्युरिटीज किंवा खात्यातील विशिष्ट प्रमाणात सिक्युरिटीज गोठविण्याचा/डिफ्रीझ करण्याचा अधिकार वापरू शकतात.
• कोणत्याही तक्रारीच्या बाबतीमध्ये गुंतवणूकदाराला त्याचे निराकरण करण्यासाठी पार्टिसिपंट्स किंवा डिपॉझिटरी किंवा सेबीकडे दिलेल्या कालमर्यादेत जाण्याचा अधिकार आहे.
• डिपॉझिटरींनी ज्या कंपन्यांसाठी इंटरनेटवर आधारित ‘ई-व्होटिंग’ प्लॅटफॉर्म बनवलेला आहे त्या कंपन्यांमार्फत प्रस्तावित केलेल्या विविध ठरावांवर मतदान करण्याचा अधिकार प्रत्येक पात्र गुंतवणूकदार भागधारकाला आहे.
• फी आणि शुल्काविषयी माहिती मिळवा. गुंतवणुकदाराला किमान तीस दिवसांची लेखी नोटीस दिल्याशिवाय कोणत्याही शुल्क/प्रशुल्कामध्ये वाढ होणार नाही.
• डिपॉझिटरी किंवा सहभागींच्या निष्काळजीपणामुळे काही नुकसान झाल्यास भरपाई मिळविण्याचा अधिकार
• कोणत्याही तारण विषयक कारणास्तव डिपॉझिटरी सिस्टममधून बाहेर पडण्याचा अधिकार

• डिमॅट खाते उघडण्यासाठी, केवायसी आणि डिपॉझिटरीची कार्ये या साठी सेबी नोंदणीकृत डीपीशी व्यवहार करा
• खाते उघडण्यासाठी आणि केवायसी (नो यूवर क्लाईंट) साठी संपूर्ण कागदपत्रे द्या. खाते उघडण्याच्या फॉर्म/केवायसी फॉर्ममधील सर्व आवश्यक तपशील स्वतःच्या हस्ताक्षरात भरा आणि कोणतीही जागा रिकामी ठेवू नका.
• खाते उघडण्यासाठीच्या फॉर्मवर सही करण्यापूर्वी सर्व कागदपत्रे आणि अटी नीट वाचा.
• डिलिव्हरी इंस्ट्रक्शन स्लिप (डीआयएस) पुस्तक फक्त आपल्या डीपीकडून घ्या (आपल्या क्लायंट आयडीसह अनुक्रमांकासह पूर्व-मुद्रित केलेले) आणि ते सुरक्षित ठेवा तसेच रिकाम्या किंवा अंशतः भरलेल्या डीआयएस स्लिप्सवर सही करू नका किंवा ते जारी करू नका.
• आयएसआयएन तसेच सिक्युरिटीजची संख्या यांसारखे तपशील नेहमी अचूकपणे लिहा.
• डिमॅट खात्यासंदर्भात भरलेल्या माहितीमध्ये कोणत्याही प्रकारचा बदल केल्यास त्याबद्दल त्वरित माहिती द्या आणि सिस्टिममध्ये ती अपडेट झाल्याची खात्री करा.
• नियमितपणे शिल्लक आणि डिमॅट अकाऊंटच्या स्टेटमेंटची पडताळणी करा आणि व्यवहार/व्यवहारांशी ते सुसंगत आहेत की नाही याची खात्री करा.
• आवश्यक ती प्रक्रिया पूर्ण केल्यानंतर, आपल्या डिमॅट खात्यातील सिक्युरिटीज आपल्या वारसदारांना सहज मिळाव्या याकरिता नॉमिनीची नियुक्ती करा.
• मोठ्या नफ्याचे आमिष दाखवून स्टॉक/ सिक्युरिटीजमध्ये पैसे गुंतवण्यासाठी / खरेदी-विक्री करण्यासाठी उद्युक्त करणार्‍या ईमेल आणि एसएमएस च्या माध्यमातून होणार्‍या फसवणुकीला आपण बळी पडू नका.

1. सेबी कायदा, 1992 डिपॉझिटरीज कायदा, 1996, त्याअंतर्गत तयार केलेले कोणतेही नियम किंवा विनियम, परिपत्रके, मार्गदर्शक तत्त्वे आणि बोर्डाने वेळोवेळी जारी केलेल्या इतर कोणत्याही निर्देशांचे नेहमी पालन करा.
2. योग्य परिश्रमपूर्वक उपाययोजना करा.
3. योग्य जोखीम व्यवस्थापन फ्रेमवर्क आणि सुशासन पद्धतींच्या अंमलबजावणीची खात्री करण्यासाठी प्रभावी उपाययोजना करा.
4. गुंतवणूकदारांचे संरक्षण आणि गुंतवणूकदारांच्या शिक्षणासाठी योग्य उपाययोजना करा.
5. सर्व अर्जदार/सदस्यांशी न्याय्य आणि पारदर्शक पद्धतीने वागा.
6. सेबी कायदा, 1992 डिपॉझिटरीज कायदा, 1996, नियम, विनियम, परिपत्रके, मार्गदर्शक तत्त्वे किंवा त्याच्या जारीकर्ता किंवा जारीकर्त्याच्या एजंटने केलेल्या इतर कोणत्याही निर्देशांचे उल्लंघन केल्याची माहिती सेबीला त्वरित कळवा.
7. गुंतवणूकदारांचे हित, डिपॉझिटरी सिस्टीमची अखंडता आणि सिक्युरिटीज मार्केटचे रक्षण करण्यासाठी सक्रिय आणि जबाबदार दृष्टीकोन ठेवा.
8. स्वतःमध्ये आणि सदस्यांमध्ये सर्वोत्तम व्यवसाय पद्धतींचा परिचय करून देण्याचा प्रयत्न करणे.
9. अत्यंत सद्भावनेने काम करा आणि त्याची ती करताना स्वारस्यांचा संघर्ष टाळा.
10. इतर कोणत्याही डिपॉझिटरी, त्यांचे सहभागी किंवा गुंतवणूकदार यांच्या हितसंबंधांना हानी पोहोचवणारी किंवा कोणत्याही असाइनमेंटसाठी स्पर्धा करताना किंवा त्यांची अंमलबजावणी करताना त्यांना प्रतिकूल स्थितीत ठेवण्याची शक्यता असलेल्या अयोग्य स्पर्धेत सहभागी होऊ नका.
11. खालील बाबींसहित डिपॉझिटरीमधील प्रमुख व्यवस्थापन कर्मचाऱ्यांच्या भूमिका आणि जबाबदाऱ्या वेगळ्या करा
    • संबंधित पदावर कायदेशीर आणि नियामक कर्तव्ये स्पष्टपणे मॅप करणे
    • प्रत्येक पदाचे अधिकार सोपविण्यासंदभातील व्याख्या
    • व्यवसाय आणि सहाय्य कार्यसंघांना नियम, जोखीम व्यवस्थापन आणि अनुपालन तत्वे नेमून देणे
12. त्याच्या व्यवसायाच्या वर्तनाच्या संदर्भात त्याच्या कर्मचाऱ्यांच्या अंमलबजावणीसाठी किंवा वगळण्यासाठी जबाबदार असेल.
13. सहभागींकडून कायदे आणि नियमांचे अनुपालन करण्यावर लक्ष ठेवणे आणि त्यांचे अवलंबन गुंतवणूकदारांचे आणि सिक्युरिटीज मार्केटच्या हिताचे रक्षण करील अशा पद्धतीने असल्याची खात्री करेल.

1. गुंतवणूकदारांच्या हिताचे संरक्षण करण्यासाठी सहभागी व्यक्तींनी सर्व प्रयत्न करावेत.
2. पार्टिसिपंटने नेहमी पुढील प्रयत्न करावेत-
   • क्लायंटच्या गरजा आणि वातावरण आणि त्याची स्वतःची व्यावसायिक कौशल्ये लक्षात घेऊन ग्राहकांना शक्य तितका सर्वोत्तम सल्ला द्या;
   • सर्व व्यावसायिक व्यवहार त्वरित, प्रभावी आणि कार्यक्षम रीतीने केले जातात याची खात्री करा;
   • गुंतवणूकदारांकडील चौकशी व्यवस्थितपणे हाताळल्या जातात;
   • गुंतवणूकदारांच्या तक्रारींचे विनाविलंब निराकरण केले जाते.
3. सहभागी व्यक्तीने व्यवसाय चालू राहावा यासाठी त्याच्या क्लायंट आणि अन्य मध्यस्थांसोबत होणार्‍या सर्व व्यवहारांमध्ये उच्च गुणवत्तेची इंटिग्रिटी राखावी.
4. लाभार्थी मालकाचे खाते उघडणे, डिमटेरियलायझेशन विनंती फॉर्म आणि रिमटेरियलायझेशन विनंती फॉर्म पाठवणे, आणि डेबिट इंस्ट्रक्शन स्लिपची अंमलबजावणी आणि लाभार्थी मालकांच्या वतीने त्याने केलेल्या इतर सर्व ॲक्टिव्हिटीजमध्ये सहभागी होण्यासाठी पार्टिसिपंट तत्पर आणि प्रयत्नशील असेल.
5. सहभागी व्यक्तीने त्याच्या विरुद्ध असलेल्या किंवा त्याने पूर्ण केलेल्या अॅक्टिव्हिटी विषयक सर्व तक्रारींचे ताबडतोब निवारण करावे आणि त्यास पावती मिळाल्यापासून एक महिन्यापेक्षा जास्त उशीर करू नये.
6. सहभागी व्यक्तीने लाभार्थी व्यक्तींना देण्यात येणार्‍या सेवांचे शुल्क / फी कोणतीही पुर्वसूचना न देता वाढवू नयेत.
7. सहभागी व्यक्तीने अशा कोणत्याही अनुचित स्पर्धेमध्ये सहभागी होऊ नये ज्यामुळे इतर गुंतवणूकदारांच्या किंवा सहभागींच्या हिताला धक्का पोहचेल अथवा कोणत्याही असाईनमेंटशी स्पर्धा करतांना किंवा ती पूर्ण करतांना इतर सहभागींना प्रतिकूल परिस्थितीत राहावे लागेल.
8. सहभागी व्यक्तीने तोंडी किंवा लिखित स्वरुपात क्लायंट सोबत एखादी विशिष्ट सेवा देण्यासाठी त्याची शैक्षणिक पात्रता किंवा क्षमतेविषयी किंवा इतर क्लायंटला देण्यात येणार्‍या सेवांमध्ये मिळालेल्या पुरस्कारांविषयी कोणतेही अतिशयोक्ति दाखविणारे विधान करू नये.
9. क्लायंटच्या मंजूरी/प्राधिकाराशिवाय किंवा कोणत्याही कायदा, नियम किंवा विनियमांच्या आवश्यकतांनुसार माहिती उघड करणे आवश्यक असल्याखेरीज एखादा पार्टिसिपंट इतर क्लायंट, प्रेस किंवा इतर कोणत्याही व्यक्तीला त्याच्या क्लायंटबद्दलची कोणतीही माहिती सांगू शकत नाही.
10. सहभागी व्यक्तीने सेबी सोबत प्रत्येक वेळी आणि जसे आवश्यक असेल तसे सहकार्य करावे.
11. सहभागी व्यक्तीने आवश्यक ते ज्ञान, माहिती आणि क्षमता बाळगावी आणि कायदे, नियम विनियम तसेच बोर्डाद्वारे देण्यात येणार्‍या परिपत्रक आणि निर्देशांचे पालन करावे. सहभागी व्यक्तीने सिक्युरिटीज अँड एक्स्चेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (ओम्बड्समैन) विनियमन 2003. अंतर्गत मंजूर झालेल्या ओम्बड्समैनच्या निर्णयांचे पालन करावे.
12. सहभागी व्यक्तीने कोणतेही खोटे विधान करू नये किंवा सेबीकडे सादर करण्यात येणार्‍या कोणत्याही डॉक्युमेंट, रिपोर्ट, पेपर्स अथवा माहितीमध्ये कोणतीही वस्तुस्थिती दडपून ठेवू नये.
13. वेळोवेळी / विनंती केल्यावर सहभागी व्यक्तीने सेबी किंवा इतर एजेंसीकडे नोंदणीकृत अशा पुस्तके, डॉक्युमेंट, पत्रव्यवहार आणि पेपर्स किंवा त्यांचा भाग सादर करतांना हलगर्जीपणा करू नये किंवा त्यास नकार देऊ नये.
14. सहभागी व्यक्तीने त्याच्याकडून वस्तुस्थितीचा विपर्यास केल्याबद्दल किंवा कोणत्याही नियम, कायदे, विनिमय आणि बोर्ड किंवा इतर कोणत्याही विनियामक संस्थेद्वारे देण्यात आलेल्या निर्देशांचे त्याच्याकडून पालन न झाल्यास त्याच्या विरोधात सुरू केल्या जाणार्‍या कोणत्याही कार्यवाही, कायदेशीर प्रक्रिया इत्यादि बाबत सेबीला त्वरित माहिती दिली जाईल याबाबत सहभागी व्यक्तीने सेबीला आश्वस्त करावे.
15. सहभागी व्यक्तीने कोणत्याही स्वरुपात प्राप्त होणार्‍या सर्व प्रकारच्या ईमेल , पत्रव्यवहारासाठी एक योग्य अशी इनवर्ड सिस्टम तयार करावी.
16. सहभागी व्यक्तीने त्याच्या सर्व अॅक्टिव्हिटीमध्ये मेकर - चेकर संकल्पनेचा पाठपुरावा करावा जेणेकरून डेटाची आणि अनधिकृत व्यवहार तपासण्यासाठी असलेल्या यंत्रणेची अचूकता निश्चित करता येईल.
17. सहभागी व्यक्तीने डेटा आणि रेकॉर्ड किपिंग चालू राहावे यासाठी आणि असा डेटा किंवा रेकॉर्ड हरवणार नाही अथवा नष्ट होणार नाही यासाठी पुरेशा आणि आवश्यक त्या प्रमाणात कार्यवाही करावी. यासोबतच त्यांनी इलेक्ट्रॉनिक रेकॉर्ड आणि डेटासाठी अद्ययावत बॅकअप नेहमी उपलब्ध असल्याची खात्री करावी.
18. अनुपालन अधिकार्‍यांना त्यांचे कर्तव्य प्रभावीरीत्या करता यावे यासाठी सहभागी व्यक्तीने त्यांना पुरेसे स्वातंत्र्य आणि अधिकार द्यावेत.
19. सहभागी व्यक्तीने त्यांच्याकडे समाधानकारक अंतर्गत नियंत्रण प्रक्रिया तसेच चोरी, फसवणूक आणि इतर अप्रामाणिक कृती, व्यावसायिक गैरवर्तवणूक किंवा कामचुकारपणा यामुळे उद्भवणार्‍या कोणत्याही नुकसानीची काळजी घेण्यासाठी अपेक्षित असणारी पुरेशी आर्थिक आणि संचालन योग्य क्षमता असल्याची खात्री केली पाहिजे.
20. सहभागी व्यक्ति हा त्याचा व्यवसाय चालू राहावा या उद्देशाने त्याच्या कर्मचारी आणि एजंटच्या कृती किंवा कामचुकारपणा यासाठी जबाबदार असेल.
21. वरिष्ठ व्यवस्थापन विशेषतः निर्णय घेणार्‍या व्यवस्थापनाला व्यवसाय विषयक सर्व आवश्यक ती माहिती वेळेवर उपलब्ध असल्याची सहभागी व्यक्तीने खात्री करावी.
22. एका चांगली कार्पोरेट पॉलिसी आणि कार्पोरेट गव्हर्नेंस असल्याची सहभागी व्यक्तीने खात्री करावी.